Keuzes over opleiding of een volgende loopbaanstap zijn nauwelijks te maken als je niet goed weet wie je professioneel bent. Een professionele identiteit is daarom een waardevolle schepping.
Mensen beginnen veelal blij te knikken als ik begin over de professionele identiteit. Terwijl beide begrippen toch niet bepaald eenduidig zijn. Over ‘professional’/’professioneel’ zijn boekenkasten vol geschreven en dat geldt ook voor ‘identiteit’. Er is heel wat over die twee te zeggen. Toch lijkt iedereen aan te voelen waar het over gaat als de woorden samenkomen in ‘de professionele identiteit’. Mensen lijken vooral aan te voelen dat het iets belangrijks is. Iets dat je nu hard nodig hebt. En dat is ook zo.
Korte uitleg
Eerst de definitie. De korte uitleg is dat je professionele identiteit een combinatie is van meerdere dingen die horen bij je werk, bij de samenleving en bij jezelf als mens. Bij het werk horen functie, bedrijf, branche, opleiding, kennis, expertise, vaardigheden, werkervaringen, waarden, doelen en ambitie.
Daarbij komt de setting van het werk: hoeveel autonomie heb je? Hoeveel vrijheid van handelen en besluiten? Hoe verantwoordelijk kun je en wil je zijn? Waar houdt jouw expertise op en begint die van een ander? Wat is jouw visie op jouw vakgebied en de samenleving waarin je werkt?
Bij jezelf horen elementen als jouw persoonlijkheden (want tja, wie heeft er nu maar een?), je levensloop, afkomst, eigenschappen, gedrevenheid, overtuigingen en de levensfase waarin je verkeert.
Uniek
De professionele identiteit is dus nogal complex, in feite net zo complex als de mens zelf. En daarmee ook uniek. Bij het formuleren van jouw eigen professionele identiteit gaat het er om dat je temidden van al die elementen een rode draad ontwaart. Zo ontstaat een identiteit, een duidelijk beeld van jezelf als professional. Een beeld dat je kunt verinnerlijken en waarbij je denkt: ja dit ben ik. Ik kan dit aan anderen vertellen, ik kan het uitdragen. Anderen zullen snappen wat ik wil, waar ik goed in ben en wat ik wil bereiken. Ze zullen ook snappen wat ik allemaal niet ben. Zo word ik zichtbaar en herkenbaar.
Een keuze
Verhelderend is de herkomst van het woord ‘professioneel’. Manon Ruijters, deskundige op het gebied van professionaliteit, herleidt het in haar boek ‘Je binnenste buiten. Over professionele identiteit in organisaties’ naar het Latijnse ‘profiteri’, ofwel ‘openlijk verklaren’. In de oudheid waren de professies geschoolde beroepen medicijnen, rechten en wijsbegeerte. Dat waren nog eens overzichtelijke tijden. Tegenwoordig kan iedereen zich een professional noemen. Juist vanwege die ambiguïteit is het zo sterk dat Ruijters het ‘professioneel zijn’ tot een wilsbesluit maakt. Ze noteert ‘dat het zijn van een professional een keuze is. En dat die keuze eigenlijk gaat over een manier van in het werk staan’.
Het boek dat Manon Ruijters met collega’s maakte, is een kluifje van zo’n 500 pagina’s en aan te bevelen voor iedereen die er meer van wil weten. Ze besteedt bijvoorbeeld veel aandacht aan de context van werk, zoals de hierboven genoemde mate van autonomie en vrijheid van handelen.
Schepping
‘Verkondigen’, ‘een keuze’, ‘een manier van in je werk staan’. Het scherp stellen van de professionele identiteit zorgt voor opluchting. Het is een scheppingsproces. Met een professionele identiteit schep je een versie van jezelf. Niet die oppervlakkige ‘beste versie van jezelf’ maar eentje met diepgang die ook voor moeilijkere elementen een plek heeft. Juist het echte, niet opschepperige karakter maakt de schepping waardevol.
De professionele identiteit maakt dat je weer weet wat je te doen staan bij de keuze voor een opleiding, voor een nieuwe loopbaanstap of een samenwerking met anderen. Die maakt dat je weet waar je toegevoegde waarde ligt én waar je juist aanvulling van anderen nodig hebt. Die maakt dat je anderen kunt meenemen en inspireren omdat je weet waar je heen wilt.
Het niet scherp hebben van je professionele identiteit leidt omgekeerd tot onzekerheid. Je ontdekt dat je alle kanten op kunt en weet al snel niet goed meer wat je wilt. Je gaat twijfelen of je wel goed genoeg bent. Juist het gemis van een professionele identiteit kan je op het goede spoor zetten.
Herscheppen
Vrijwel iedereen komt wel eens aan op een punt waarop je ontdekt dat je professionele identiteit je ontglipt. Je bent immers niet meer voor het leven een bierbrouwer, bankdirecteur, kok of onderwijzer. Je bent permanent in ontwikkeling. Vaste beroepen, loopbanen en dienstverbanden bestaan niet meer. Je bent de regisseur van je eigen loopbaan geworden.
En juist terwijl zelf jij aan de knoppen van je loopbaan gaat draaien gebeurt er van alles waardoor het beeld dat je van jezelf had in je werk begint te schuiven. Liefde, verdriet, promotie, een overname, inflatie en een pandemie trekken voorbij. In je privé-leven, in je werk en in de samenleving, gebeurt van alles dat je beïnvloedt, dat maakt dat je anders naar de dingen gaat kijken. En, dat anderen anders naar jou gaan kijken: naar wie je bent en wat je kunt. Je professionele identiteit is niet meer wat die was. Dan wordt het tijd om die schepping verder te ontwikkelen.
Wordt vervolgd
De werktitel van het volgende artikel staat al klaar: Hoe tijdgeest, protocollen en sociale media je professionele identiteit onder druk zetten.
Meer Achtergrond
