Re-integreren is uitproberen. Als je ernstig ziek was of om een andere reden langdurig uit de running en weer aan het werk wilt, kan het zijn dat alles anders is. Je kunt niet terug naar je oude baan. Je weet niet wat je fysiek en geestelijk aankunt in de nieuwe omstandigheden. Wat je nodig hebt zijn mensen die jou de ruimte gunnen om dit uit te vinden. Maar naar buiten treden met je verhaal en de onzekerheid kan lastig zijn. Welke afwegingen en acties zijn nuttig als je netwerk wilt inschakelen?
Ronddraaien in een cirkel
We beginnen bij cliënt Françoise. Niet haar echte naam natuurlijk. Ze werkte als MT-lid in de zorgsector tot ze 2,5 jaar geleden fysiek instortte. Het duurde ruim een jaar voordat artsen de oorzaak vonden, waarna ze met medicijnen weer opkrabbelde. Tussendoor kreeg ze een depressie die nu voorbij lijkt en diende zich een vroege en heftige vorm van artrose aan. Hoe het proces van herstel en voortschrijdende nieuwe klachten verder zal gaan, weet ze niet.
Françoise wil weer aan het werk maar terug naar haar oude baan is uitgesloten. Dat doet verdriet maar de stress en de lange reistijden die bij de baan hoorden, zijn nu ondenkbaar. Ze voelt zich onzeker en wil graag beginnen met werk dat ze makkelijk aankan, zowel mentaal als fysiek, liefst in een nieuwe organisatie, op korte afstand van huis. Als ze nadenkt over hoe dat er precies uit zou moeten zien, draait ze rond in cirkels:
Wat voor werk wil ik nu? > Wat kan ik eigenlijk aan? > Hoe kom ik daarachter? > Wat is mijn verhaal als ik bij mensen in mijn netwerk aanklop voor advies of een referentie? > Wat zeg ik over mijn belastbaarheid? > Hoe maak ik duidelijk dat ik mijn ambities heb bijgesteld?
Deze cirkel van vragen komt regelmatig voorbij in gesprekken die ik voer met mensen bij wie doorgaan op het oude loopbaanpad niet mogelijk is. Niet weten wat ze willen, weerhoudt ze er van stappen te nemen. Het helpt dan eerst op onderzoek uit te gaan.
De rol van het netwerk
Het netwerk speelt op zo’n moment een belangrijke rol. Je hebt immers mensen nodig die je kennen, die je iets gunnen en met je mee willen denken. Zij vormen een goede start. Wel zal de groep die je makkelijk 1-op-1 kunt benaderen en in vertrouwen kunt nemen al snel te klein zal zijn. Je zult in het zoekproces het net verder moeten uitgooien om te kijken wat de mogelijkheden zijn. Je wilt ook mensen bereiken die jou van vroeger kennen: via opleiding, eerdere werkgevers of uit een ander deel van het land. En via hen met anderen in contact komen.
3 drempels
Dat betekent dat je naar buiten moet met het verhaal. Daarbij kun je tegen 3 drempels aanlopen. Drempel 1 is dat je een heldere vraag om hulp of advies nodig hebt. Die moet je eerst formuleren. Drempel 2 is: Moet ik nou de hele wereld inlichten over mijn situatie? Dat kan lastig zijn, zeker als je van een generatie bent die opgroeide met de gedachte dat je zwakte niet mag laten zien. Maar ook als je daar niet zo mee zit, is de vraag of je er goed aan doet open te zijn. Drempel 3 doet zich voor als je “onder je niveau” wilt gaan werken, al dan niet tijdelijk. Leidinggevenden hebben doorgaans enige reserve ten aanzien van mensen die mogelijk ander werk ambiëren en rusteloos kunnen worden.
Afwegingen en acties die helpen bij het inschakelen van je netwerk
Een helder verhaal
De eerste stap is op onderzoek uitgaan. Daarbij hoort de vraag: met wie kan je in eerste instantie praten om je een beeld te vormen van de mogelijkheden? Op basis daarvan kun je keuzes maken ten aanzien van rol, taak, sector, omstandigheden en verder op onderzoek uitgaan. Zo kom je tot een specifieke vraag om hulp of advies voor verdere gesprekken. En kun je daarvoor gericht mensen gaan benaderen.
Eigen verantwoordelijkheid
Naarmate duidelijker wordt wat je wilt, kun je nadenken over het risico dat een werkgever evenuteel neemt en hoe je jouw eigen verantwoordelijkheid ziet? Wat wil je zelf dragen in nieuwe werksituatie en wat verwacht je van de ander? Hoe beter je hierover hebt nagedacht, hoe beter je weet wat jij nodig hebt om goed te kunnen functioneren. Je staat steviger in de gesprekken die je gaat voeren.
Hoe open kun je zijn?
Neem nu een besluit over hoe eerlijk je wilt zijn, in welke fase en tegen wie. Bedenk daarbij: eerlijk duurt het langst. Bluffen of verzwijgen zal tegen je werken. Mensen uit je netwerk hebben eerlijkheid nodig als ze zich voor jou gaan inspannen. Je kunt met hen goed bespreken hoeveel openheid nuttig is en wat een goed moment is daarvoor in een gesprek met een potentiële werkgever.
Psychische problemen
Open zijn over psychische problemen ligt helaas een stuk ingewikkelder dan over fysieke. Hoewel 43 procent van de Nederlanders te maken krijgt met psychische problemen en er doorgaans bij gebaat is daar open over te zijn, is het stigma bij werkgevers onverminderd groot. Dat stigma geldt even zeer, zo blijkt uit recent onderzoek, voor burn-out. Maar er is goed nieuws. Wie goed nadenkt over wat te vertellen en op welk moment, maakt meer kans op het vinden en behouden van werk. In Engeland is een beslishulp ontwikkeld die mensen helpt na te denken over hoe zij het gesprek willen voeren met (potentiële) werkgevers. De Nederlandse vertaling kun je hier downloaden. De Tilburgse onderzoekers, hoogleraar Evelien Brouwers en Kim Janssens, noemen de beslishulp aantoonbaar succesvol.
Overgekwalificeerd?
Als je je wilt richten op werk waarvoor je op het oog misschien overgekwalificeerd bent, kan openheid eveneens een rol spelen. Door inzicht te geven in de onzekerheid waarmee je kampt, maak je begrijpelijk waarom je dit werk nu wilt doen. Je bent geen bedreiging voor anderen, je bent eerder bang om anders te kort te schieten en blij als je weer een bijdrage kunt leveren.
Kwetsbaarheid tonen
Een aspect om mee te nemen bij dit alles is dat jongere generaties anders denken over het tonen van kwetsbaarheid dan ouderen. In plaats van “kaken op elkaar en niet zeuren”, zie je dat er op veel plekken steeds meer waardering is ontstaan bij jongeren voor een open en eerlijk verhaal.
Wat zet je op LinkedIn?
Bij de huidige arbeidsmarkt hoort LinkedIn en de vraag komt onvermijdelijk: wat zet ik daar nu neer? Belangrijk is dat je je profiel is bijgewerkt en het nieuwe verhaal vertelt. Laat een goede foto maken zodat er een recent kwalitatief goed beeld van jou online te vinden is. De samenvatting is een goede plek om iets te zeggen over de situatie als dat relevant is. Je kunt hier bijvoorbeeld schrijven dat je herstellende bent en uitleggen wat je zoekt. Benoem wat voor jou interessant en relevant werk is, en waarom je graag weer een bijdrage levert.
Acceptatie
Onder al deze afwegingen zit nog een andere laag, merk ik in alle gesprekken. En dat is die van de acceptatie. De mate waarin iemand aanvaardt wat er is gebeurd, maakt de weg vrij om na te denken over de toekomst. De vindingrijkheid en weerbaarheid waarmee mensen oplossingen kunnen bedenken voor beperkingen, is vaak groot en indrukwekkend. Acceptatie, denken in mogelijkheden, weten wat jij nu nodig hebt en van daaruit gericht om hulp vragen; ze liggen dicht bij elkaar.
Met dank aan Yvonne Zonderop, die altijd weer in staat is wijsheid te putten uit al haar eigen ervairngen en waarnemingen.